Improvision 31 (Trận chiến trên biển) của Wassily Kandinsky, hay phiên bản màu sắc của Bản Concerto Số 2 của Sergei Rachmaninoff

Wassily Kandinsky, Improvisation 31 (Sea Battle), 1913 (được trưng bày tại Bảo Tàng Nghệ Thuật Quốc Gia Mỹ

 Đó là cảm nhận của tôi khi ngắm bức tranh Improvision 31 (hay còn có tên gọi là Trận chiến trên biển) của danh hoạ người Nga Wassily Kandinsky.

 Tiêu đề “Improvision” hay "Ngẫu hứng" là tên gọi một loạt các tác phẩm mà Kandinsky đã vẽ từ năm 1909 đến năm 1913, theo hoạ sĩ, là "sự thể hiện phần lớn vô thức, tự phát của tính cách bên trong, bản chất phi vật chất." Mô-típ trung tâm của Ngẫu hứng 31 (Trận chiến trên biển) là một cặp thuyền buồm bị khóa trong chiến đấu, cột buồm cao xuất hiện như những đường đen mảnh mai. Các khẩu đại bác nổ khi các con tàu bị lật tung trên những con sóng hỗn loạn, và ở phía trên bên trái, một thành phố với những tòa tháp màu trắng xuất hiện trên bờ vực bị lật đổ.

Mặc dù tác phẩm này được vẽ vào đêm trước của Chiến tranh thế giới thứ nhất, nhưng Kandinsky đã phủ nhận rằng các bức tranh của ông đề cập đến bất kỳ cuộc chiến tranh cụ thể nào, mà là để nói đến "một cuộc đấu tranh khủng khiếp đang diễn ra trong bầu không khí tâm linh." Kandinsky, người nhiệt thành tin rằng nhân loại đang đứng trên bờ vực của một kỷ nguyên tinh thần mới, cho rằng nghệ thuật có thể giúp cắt đứt sự ràng buộc của con người với thế giới vật chất và mở ra một thời đại mới.

 Kandinsky tìm thấy cảm hứng từ nhiều nguồn, từ hình ảnh trong kinh thánh đến văn hóa dân gian Nga. Âm nhạc là một nàng thơ khác, được thể hiện rõ trong tác phẩm này của ông. Theo Harry Cooper, giám tuyển và người đứng đầu nghệ thuật hiện đại, “âm nhạc có khả năng tác động trực tiếp tuyệt vời - không có gì ngăn cách giữa chúng ta và âm nhạc. Nó đi ngay vào trí óc của chúng ta. Người họa sĩ muốn phá vỡ các quy tắc và thoát khỏi những kỹ thuật và quy ước hàng thế kỷ này về thực tế hội họa có thể nhìn vào âm nhạc và được truyền cảm hứng để gần như nhắm mắt mà vẽ. Cùng nhau dệt nên rất nhiều màu sắc khác nhau, các loại dấu khác nhau. Từ những vòng xoáy và hình vuông này đến các mảng màu đến các đường nét. Thể loại nhạc nào chúng ta nhìn thấy trên canvas? Có lẽ đó là câu hỏi. Đối với tôi, đó là một bản giao hưởng”.

 Còn với tôi, khi ngắm nhìn bức tranh này, lập tức tôi nghĩ ngay đến bản Concerto số 2 dành cho piano và dàn nhạc giao hưởng của Sergei Rachmaninoff, một nhà soạn nhạc Nga. Lần đầu tiên tôi nghe bản nhạc này, tôi nhớ, tôi nhắm mắt và để từng nốt nhạc ngấm vào từng tế bào trong cơ thể, và rồi nước mắt cứ thế tuôn trào.

 Bản nhạc được Rachmaninoff viết sau khi ông chìm sâu vào trầm cảm và thấy mình không thể sáng tác trong ba năm (sau khi ông cảm thấy thất bại với bản Concerto số 1).  Cuối cùng khi ông công diễn Concerto No. 2  vào năm 1901, sự nghiệp của ông đã được cứu vãn,  và tái khẳng định vị thế của ông là một nhà soạn nhạc đẳng cấp thế giới. Điều đặc biệt là Rachmaninoff đã dành riêng buổi hòa nhạc cho Tiến sĩ Nicolai Dahl, một nhà thần kinh học và cũng nhạc sĩ người Nga. Khi Rachmaninoff rơi vào tình trạng trầm cảm, Dahl thực hiện các buổi thôi miên và trị liệu tích cực hàng ngày với Rachmaninoff. Nói thì khó tin, nhưng một trong những bài trị liệu giúp Rach xây dựng lại bản thân và bắt đầu sáng tác trở lại, mà Dahl đưa ra là câu nói được lặp đi lặp lại khi nhà soạn nhạc ngủ: "Cậu sẽ bắt đầu viết bản concerto của mình ... Cậu sẽ làm việc với một cơ sở tuyệt vời ... Bản concerto sẽ có chất lượng tuyệt vời".  Mặc dù kết quả không rõ ràng, nhưng bản Concerto No.2 là minh chứng cho sự thành công của Dahl.

Bản nhạc cũng là một trong những bài “trị liệu” giúp một trong những người bạn thân nhất của tôi trải qua giai đoạn có thể gọi là đen tối nhất của cuộc đời anh và xây dựng lại sức khoẻ, hình ảnh và cuộc sống và trờ thành một trong những người có nhiều đóng góp lớn cho cộng đồng kinh doanh cũng như nghệ thuật.

 Hôm nay, ngồi ngắm bức tranh của Sự ngẫu hứng 31 của Wassily Kandinsky trong Bảo Tàng Nghệ thuật Quốc Gia Mỹ và mở bản Concerto No.2 của Rachmaninoff ra nghe, cảm xúc giao thoa màu sắc và âm thanh, một lần nữa, nước mắt tuôn trào ….

Rachmaninov Piano Concerto No 2, trình diễn bởi Evgeny Kissin https: https://youtu.be/l4zkc7KEvYM

Washington DC, 31 tháng 8 năm 2022

Nguồn: www.nga.gov, lso.co.uk